Μεταρρυθμιστικός και κυβερνητικός λαϊκισμός

Του Μάκη Ανδρονόπουλου

Ο λαϊκισμός είναι ένα εργαλείο της εξουσίας, το οποίο -όπως όλα τα πράγματα στην Ελλάδα- έγινε αντικείμενο υπερεκμετάλλευσης. Τα τελευταία τριανταπέντε χρόνια τα δύο κόμματα εξουσίας, η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ, χρησιμοποίησαν και εξακολουθούν να χρησιμοποιούν κατά κόρο τον λαϊκισμό για τον αποπροσανατολισμό και την παραπλάνηση του εκλογικού σώματος. Τώρα, μπροστά στην προοπτική να χάσουν την εξουσία με ότι αυτό συνεπάγεται στην παρούσα ιστορική συγκυρία, έχουν αποδυθεί σε μια λυσσαλέα προσπάθεια «καταγγελίας» του ΣΥΡΙΖΑ ως λαϊκιστικού κόμματος. Υποστηριχτές σε αυτή την προσπάθεια τα δύο κυβερνητικά κόμματα έχουν  τα ΜΜΕ, αλλά και την περιβόητη ανανεωτική αριστερά, καθώς και το ΚΚΕ. 

Στο Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσης Liddell & Scott η λέξη «λαϊκισμός» δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο η λέξη «λαϊκός».  Στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του Παύλου Δρανδάκη επίσης δεν υπάρχει το λήμμα. Στην Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάνικα επισημαίνεται ότι ο όρος δεν έχει σαφή προσδιορισμό γιατί προσδιορίζεται όχι από το «λογιστικόν», αλλά το «θυμοειδές» και εξηγείται: «η αβεβαιότητα του προσδιορισμού απορρέει από το γεγονός ότι μεταφέρει την ιστορική εμπειρία ως συναισθηματική φόρτιση και όχι ως ιστορική διερεύνηση απαλλαγμένη από στερεότυπα και προκαταλήψεις». Στο επίπεδο της πολιτικής πρακτικής, η ΠΛΜπ ερμηνεύει τον «λαϊκισμό» ως «την επιβολή του ‘’χαρισματικού ηγέτη’’ στις μάζες εν ονόματι ενός προγράμματος που θα ικανοποιούσε ‘’εθνικές, πολιτικές και κοινωνικές’’ διεκδικήσεις». Το λεξικό των εκδόσεων Πελεκάνος εξηγεί τον λαϊκισμό ως «μίμηση λαϊκών προτύπων, το κατέβασμα στο επίπεδο του πλήθους», ενώ ο Μπαμπινιώτης έχει την τρέχουσα χρήση του όρου: «ο έπαινος και η κολακεία των αδυναμιών και των ελαττωμάτων του λαού, καθώς και η υιοθέτηση θέσεων που τον ευχαριστούν,  χωρίς όμως να τον ωφελούν με σκοπό την εξασφάλιση της εύνοιάς του».

Το συμπέρασμα που βγάζω από αυτή τη μικρή έρευνα είναι πως ο όρος «λαϊκισμός» είναι σχετικά πρόσφατος και κατά την αίσθησή μου, η εκτεταμένη χρήση του με την πρόσφατη έννοια της πολιτικής πρακτικής που αποβλέπει στις άνευ αντικρίσματος υποσχέσεις προς το εκλογικό σώμα για την εφαρμογή φιλολαϊκών πολιτικών ή για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής του, σχετίζεται με μια συγκεκριμένη οικονομικοπολιτική κατάσταση. Τα συντηρητικά κόμματα, αλλά και τα σοσιαλδημοκρατικά υιοθέτησαν και εφάρμοσαν τις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού (ιδιωτικοποιήσεις, συρρίκνωση του κράτους, κατάλυση του ‘’κοινωνικού κράτους’’ κλπ, ανοίγοντας την ψαλίδα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Στην προσπάθειά τους να περάσουν αυτές τις πολιτικές, άρχισαν να εφαρμόζουν συστηματικά τη συνταγή του λαϊκισμού και να τάζουν. Με την στήριξη των ΜΜΕ πέτυχαν και όταν το παιγνίδι τους άρχισε να αποκαλύπτεται, υφάρπαξαν τα πολιτικά συνθήματα της αριστεράς (με πρωτεργάτη τον Μπους Τζούνιορ), εφαρμόζοντας ένα νέου τύπου λαϊκισμό. Αφού εξάντλησαν και αυτή τη δυνατότητα, τώρα, κατηγορούν την αριστερά για λαϊκισμό.

Ο νεοφιλελευθερισμός επικράτησε με τέτοιου τύπου εργαλεία, όπως ο πολιτικός καθωσπρεπισμός (politically correct), η καταγγελία της συνομωσιολογίας και του λαϊκισμού. Δηλαδή, τώρα καταγγέλλει αυτά που ο ίδιος ο νεοφιλελευθερισμός κάνει.

Αυτό κάνει και η κυβέρνηση Σαμαρά. Καταγγέλλει τον λαϊκισμό της αριστεράς, την ώρα που εφαρμόζει τον πιο άθλιο λαϊκισμό οδηγώντας τη χώρα και το λαό στην υποταγή. Ο κ. Σαμαρά πέρα του να υβρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ, λέει συνεχώς ψέματα για τα δήθεν «επιτεύγματα» της κυβέρνησής του, που συνεχώς αποκαλύπτονται από τα ξένα ΜΜΕ. Η εφημερίδα Frankfurter Allgemeine αποκάλυψε ότι το ισχυρό επικοινωνιακό όπλο της κυβέρνησης Σαμαρά, το πρωτογενές πλεόνασμα «είναι αποτέλεσμα λογιστικών τρικ».

Τον ρόλο του πολιορκητικού κριού παίζει ο Ευ. Βενιζέλος, ο οποίος έχει ως πραγματικό πολιτικό εχθρό το ΣΥΡΙΖΑ στον οποίο προσάπτει «σχέση με τα συμφέροντα», όπως άλλωστε και ο απίστευτος Άδωνης. Ο λαϊκισμός σε διάφορες αποχρώσεις αποτελεί τον βασικό κορμό της επικοινωνιακής πολιτικής των μνημονιακών κομμάτων. Ενίοτε δε οι εσωτερικές αντιφάσεις είναι αποκαλυπτικές. Ο Βενιζέλος, για παράδειγμα, αναφερόμενος στη ΔΗΜΑΡ, σημείωσε πρόσφατα ότι ακολουθεί μια πολιτικά επαμφοτερίζουσα στάση αναφερόμενος στο γεγονός ότι το κόμμα του κ. Κουβέλη ψήφισε παρών στην πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης αλλά καταψήφισε τον προϋπολογισμό.

Ο λαϊκισμός του Βενιζέλου είναι βερμπαλιστικός, λέει βαρυσήμαντα πράγματα ένα πρόσωπο που δεν έχει ίχνος αξιοπιστίας. Ο λαϊκισμός της ΔΗΜΑΡ είναι αυτό που λέμε «έντεχνος λαϊκισμός» ή …σοβαροφανής. Ο λαϊκισμός του ΚΚΕ είναι σωτηριολογικός, μεταφυσικός…

Η αλήθεια είναι πως και οι τέσσερεις επιτίθενται στον ΣΥΡΙΖΑ από όλες τις πλευρές, καταγγέλλοντάς τον ότι θα οδηγήσει τη χώρα στην καταστροφή, λες και απέμεινε τίποτε για να καταστραφεί. Η ΝΔ δια του κ. Στουρνάρα εξαγγέλλει ότι τώρα θα πληρώσει η Εκάλη και φτιάχνει ένα φόρο για τα ακίνητα, αντιστρόφως ανάλογα προοδευτικό, δηλαδή όσο πιο πλούσιος είσαι τόσο πιο λίγα πληρώνεις. Αυτές είναι οι μεταρρυθμίσεις. Το ξεπούλημα του Αστέρα, του ΟΠΑΠ κ.ο.κ. Το απομένον ΠΑΣΟΚ που είναι πάλι έτοιμο για νέα διάσπαση, όσο πιο πολύ ταυτίζεται με τη δεξιά, τόσο ασφαλέστερα νιώθει να επιτίθεται στην Αριστερά με λαϊκίστικα ρητορικά σχήματα. Το ΠΑΣΟΚ και η ανανεωτική «αριστερά» (ΔΗΜΑΡ) είχαν την ιστορική τους ευκαιρία. Συνέπραξαν κατά την περίοδο Σημίτη και εντεύθεν, σε επίπεδο προσώπων και όχι μόνο, για τις μεγάλες «μεταρρυθμίσεις» της τραπεζικής και χρηματιστηριακής φούσκας, της υπερχρέωσης των πολιτών, των μακέτων που έγιναν έργα σε τριπλάσιο κόστος από το κανονικό, στις μετοχοποιήσεις που οδήγησαν στην παράδοση του ΟΤΕ στους ξένους κ.ο.κ. Το ΚΚΕ, βασικός στυλοβάτης του συστήματος, εγκλώβισε επί 40 χρόνια τις δυναμικές μάζες, στρατιωτικοποιώντας τες σε ένα σεχταριστικό πολιτικά ευνουχισμένο ΠΑΜΕ, ενώ θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει την εκτροπή της μεταπολίτευσης σε αυτό που σήμερα είναι η κολοβή δημοκρατία μας του πελατειακού κράτους.

Ο λαϊκισμός ασκείται από την εξουσία, διότι αυτοί που έχουν την εξουσία είναι αυτοί που χάιδεψαν αφτιά και μόλις ανέβηκαν στην καρέκλα κάνουν ακριβώς τα αντίθετα. Τα αιτήματα της Αριστεράς που εκφράζει πολιτικά ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι λαϊκιστικά. Κι αν κάποια από αυτά δεν μπορέσουν να υλοποιηθούν αμέσως μεθαύριο δεν θα είναι λαϊκισμός, αλλά οι δυσκολίες της ανασυγκρότησης.

.