O στρουθοκαμηλισμός και οι Σισυφοι 

του Μάκη Ανδρονόπουλου

Οι θέσεις που διατυπώνουν τους δυο τελευταίους μήνες ο Γιώργος Παπανδρέου και ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου για την κατάσταση της οικονομίας που παρέλαβαν τον Οκτώβριο του 2009, κυρίως σε ότι αφορά το δημοσιονομικό έλλειμμα 15,6% (36,5 δισ. ευρώ) είναι τουλάχιστον αφελείς. Εμφανίζονται έκπληκτοι και σκεπτικοί, ενώ όφειλαν να ξέρουν, να έχουν αντιληφθεί πως τα μεγέθη δεν ήταν διαχειρίσημα  και να έχουν προετοιμαστεί  με σοβαρότητα και συστηματικά και εν τέλει, να είχαν αντιδράσει διαφορετικά.

Κι αυτό γιατί ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2009 η Τράπεζα της Ελλάδος ατύπως ενημέρωνε πως το έλλειμμα θα ξεπεράσει το 12%, όταν η κυβέρνηση Καραμανλή είχε ήδη παραδεχθεί το 6% και ο υπουργός Γιαν. Παπαθανασίου διέρρεε πως κινείται προς το 8,5% του ΑΕΠ, ενώ λίγο πριν τις εκλογές ενημέρωσε την Κομισιόν πως είναι στο 12,5%.

Υπήρξε τότε ένας αδιανόητος στρουθοκαμηλισμός. Η οικονομία είχε ήδη μπει σε ύφεση με ρυθμό προς το -4% του ΑΕΠ, το χρέος είχε ξεπεράσει τα 300 δισ. ευρώ και κυρίως, όταν το έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών είχε κλείσει στο 14,2% το 2007 και στο 14,5% του ΑΕΠ το 2008 δεν μπορείς να κρύβεσαι πίσω από το δάκτυλό σου.
Είχε κατ΄ επανάληψη εγκαίρως προταθεί να γίνει μια μελέτη-προβολή του τι θα σήμαινε αυτό το τεράστιο έλλειμμα για την οικονομία τα επόμενα χρόνια και τι θα σήμαινε αυτό δημοσιονομικά, αλλά κανείς στο ΠΑΣΟΚ το 2009 δεν ήθελε να ακούσει τίποτε, πέρα από το κυνήγι της εξουσίας και το πρόγραμμα για την «πράσινη» ανάπτυξη.

Γι΄ αυτό και όταν ο Κώστας Καραμανλής ζήτησε τον Απρίλιο του 2009 στήριξη από την Αξιωματική Αντιπολίτευση (ΠΑΣΟΚ) σε ένα πρώτο πρόγραμμα λιτότητας, όχι μόνο δεν του την έδωσαν, αλλά ενέτειναν  τις «παραισθήσεις» με το περιβόητο «λεφτά υπάρχουν». Αν τότε είχε γίνει μια πρώτη κίνηση και τον Σεπτέμβριο μια δεύτερη, ουσιαστική με στόχο να αποφευχθεί η απώλεια εμπιστοσύνης των αγορών και της Κομισιόν, τότε, ίσως να είχαμε ξεπεράσει την κρίση με όρους Ισπανίας.

Το έλλειμμα 14,5% στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών το 2008 δεν αποτέλεσε απλά ένα κώδωνα κινδύνου, αλλά ήταν η επίσημη και κραυγαλέα αρχή μιας επιθετικής κρίσης (όπως λέμε επιθετικός καρκίνος). Αυτό ένας δευτεροετής φοιτητής των οικονομικών θα το καταλάβαινε, κι ας μην είχε κάνει Οξφόρδη, ΟΟΣΑ  ή ότι άλλο. Κι όμως, παρ΄ όλα αυτά, η κυβέρνηση Γιώργου Παπανδρέου με Γ. Παπακωνσταντίνου υπουργό Οικονομικών ψήφισαν εκείνο τον απίστευτο προϋπολογισμό του 2010 τον Δεκέμβριο του 2009, ο οποίος κατέπεσε στην ουσία στην αρχή της χρονιάς.

Δεν ξέρω αν ήταν πονηριά, σχέδιο ή αφέλεια αλλά υπάρχουν δύο επιπλέον γεγονότα προς στάθμιση. Ένα, ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου δεν πήρε τα τελευταία 25 δισ. ευρώ που πρόσφεραν οι αγορές πριν την απόλυτη αποκάλυψη της ελληνικής χρεοκοπίας (κάτι που θα μπορούσε να δώσει μεγαλύτερο αέρα χειρισμών), δύο, ότι ο Παπανδρέου εμφανίστηκε στο Νταβός ως αφελής όταν τον στρίμωξαν στο διάδρομο του ξενοδοχείου του πέντε χρηματιστές και του έκαναν ερωτήσεις (την επομένη άρχισε η τελική επίθεση στα ελληνικά ομόλογα).

Δύο ακόμη επισημάνσεις: 1) Οι υπουργοί Οικονομικών στην Ελλάδα, όταν υπήρχε αλλαγή κομμάτων στην εξουσία, συνήθιζαν να φορτώνουν ότι μπορούσαν να φανταστούν στο έλλειμμα του προκατόχου τους (ένα ακραίο παράδειγμα-γκάφα ήταν η περιβόητη δημοσιονομική απογραφή Αλογοσκούφη), έτσι ώστε να ελαφρύνουν την πρώτη δική τους χρονιά και έτσι να γράψουν στη συνέχεια ένα σκορ δημοσιονομικής επιτυχίας, μειώνοντας το έλλειμμα τεχνητά. 2) Οι Έλληνες πολιτικοί, πρωθυπουργοί και υπουργοί Οικονομικών και λοιποί, πάντα προτιμούσαν να φορτώνουν στις Βρυξέλλες (ή στους διεθνείς οργανισμούς) το ανάθεμα κάποιων αντιλαϊκών πολιτικών που υποχρεώνονταν να εφαρμόσουν. Εξ ου και η κουλτούρα της μεταρρυθμιστικής φοβίας και της ξενοφοβίας που καλλιέργησαν συστηματικά ΝΔ και ΠΑΣΟΚ μεταπολιτευτικά.

Δεν μπορώ να γνωρίζω εάν οι κύριοι Παπανδρέου και Παπακωνσταντίνου, ως εκσυγχρονιστές, στις κατ΄ ιδίαν συζητήσεις τους σκέφτονταν πως ένα μνημόνιο με το ΔΝΤ στο τιμόνι θα τους έδινε την δυνατότητα να αλλάξουν τα φώτα στους γκρέκηδες, όμως είναι άκομψο να έρχονται σήμερα - έξι χρόνια μετά το Καστελόριζο- και να το παίζουν Σίσυφοι της ελληνικής κακοδαιμονίας .