DATE

Σάββατο 6 Φεβρουαρίου 2016


Οι τρεις φάσεις της πολεμικής 


επικοινωνίας: προπαγάνδα, θέαμα και 


επικοινωνιακό ‘χάος’






Γράφει η  Dr ΕΥΓΕΝΙΑ ΣΙΑΠΕΡΑ
Dublin City University
School of Communications




Η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε συνδυασμό με τεχνολογικές και μιντιακές εξελίξεις όπως για παράδειγμα τα smartphones, έχουν αλλάξει δραματικά το σύχρονο μιντιακό τοπίο. Αν στα παραδοσιακά μέσα, όπως ο τύπος και η τηλεόραση, ο έλεγχος της επικοινωνίας ήταν λίγο-πολύ στα χέρια των δημοσιογράφων αλλά και των ιδιοκτητών των μέσων, στο πεδίο του διαδικτύου και των κοινωνικών μέσων, οι ισορροπίες αλλάζουν και οι εξελίξεις είναι απρόβλεπτες.

Ποιές είναι οι επιπτώσεις των αλλαγών αυτών στην πολεμική επικοινωνία;

Η άνοδος των μαζικών μέσων επικοινωνίας στις αρχές του 20ου αιώνα με το ραδιόφωνο, τον κινηματογράφο και λίγο αργότερα την τηλεόραση, συνδυάστηκε με τη μέθοδο της προπαγάνδας. Καθώς τα μέσα αυτά ήταν κεντρικά ελεγχόμενα, στα χέρια λίγων, τα περιεχόμενά τους μπορόυσαν πολύ εύκολα να χρησιμοποιηθούν για πολιτική επιρροή. Οι προπαγανδιστικές ταινίες της Ναζιστικής Γερμανίας, όπως για παράδειγμα The Triumph of the Will (Riefenstahl, 1935) ήταν ένα σημαντικό όπλο στον πόλεμο για επιρροή. Η πίστη στη δύναμη της προπαγάνδας ήταν τέτοια ώστε ο Himmler είχε απαγορεύσει στα μέλη των SS να δουν το Θωρηκτό Ποτέμκιν του Σέργκει Άιζενστάιν από φόβο μη γίνουν κομμουνιστές. 

Γύρω στα μέσα του 20ου αιώνα, ο στενός έλεγχος της επικοινωνίας και η εμφανής λογοκρισία δεν ήταν πλέον τόσο εφικτά. Ένα από τα πιο σημαντκά σημεία καμπής ήταν ο πόλεμος στο Βιετνάμ, ο οποιος θεωρηθηκε ο πρώτος μη-λογοκριμένος πόλεμος (Hallin, 1989). Ενώ τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είχαν χρησιμοποιηθεί ως οχήματα προπαγάνδας σε προηγούμενους πολέμους, στον πόλεμο του Βιετνάμ ήταν φαινομενικά ελεύθερα και αυτό, σύμφωνα με τον πρώην πρόεδρο Νίξον κόστισε τον πολεμο στις ΗΠΑ. Φωτογραφίες με τα θύματα πολέμου, γυναίκες και παιδιά στο Βιετνάμ, αλλά και τα φέρετρα με τους νεκρούς στρατιώτες συντέλεσαν στο να στραφεί η κοινή γνώμη εναντίον της αμερικανικής επέμβασης στο Βιετνάμ.

Το επόμενο σημείο καμπής ήταν ο πρώτος πόλεμος του Κόλπου το 1991, ο οποίος ανέδειξε το CNN, τις συνεχείς 24/7 ειδήσεις και το λεγόμενο CNN effect, δηλαδή την ιδέα ότι η συνεχής επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο μπορεί να προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις σε εγχώρια ακροατήρια και πολιτικές ελίτ (Robinson, 1999). Σκηνές απο τον πολεμο έμοιαζαν με κινηματογραφικές σκήνες, το δραματικό τοπίο του Ιρακ, η έμφαση στον πόλεμο ως θέαμα χαρακτηρίζουν τη φάση αυτή. Η κεντρικότητα της τηλεόρασης και η θεαματική κάλυψη του πολέμου, ο οποίος στη συνέχεια προσαρμόστηκε τις απαιτήσεις του μέσου της τηλεόρασης και του κύκλου των 24/7 ειδήσεων, οδήγησε τον Baudrillard (1995) να υποστηρίξει ότι η περίπτωση του πολέμου του Κόλπου ήταν μια εικονική προσομοίωση του πολέμου, μια συλλογή από εικόνες και θέαμα χωρίς ουσία. 

Στις αρχές του 21ου αιώνα με την άνοδο των νέων μεσων επικοινωνίας περάσαμε με μια νέα φάση, όπου η δυναμική μεταξύ των βασικών παραγόντων της πολμεικής επικοινωνίας είναι διαφορετική και τα αποτελέσματα απρόβλεπτα και διφορούμενα. Η διάκριση μεταξύ των φάσεων της πολεμικής επικοινωνίας μπορεί να θεωρηθεί ότι αντιστοιχεί στη διάκριση μεταξύ διαφορετικών εποχών στα μέσα ενημέρωσης. Συγκεκριμένα, ο Poster (1995) υποστήριξε ότι το διαδίκτυο προανήγγειλε μια νέα εποχή των μέσων ενημέρωσης, στην οποία η δικτυωμένη και αποκεντρωμένη δομή των μέσων ενημέρωσης αντανακλάται στις εξατομικευμένες, διαδραστικές και συμμετοχικές πρακτικές των χρηστών.

Εάν η προηγούμενη εποχή των μέσων ενημέρωσης χαρακτηρίζεται από ένα πομπό-προς-πολλούς δέκτες επικοινωνικό μοντέλο κι ένα κεντρικά ελεγχόμενο σύστημα επικοινωνίας, η τωρινή εποχή χαρακτηρίζεται από πολλούς πομπούς-προς-πολλούς δέκτες, αποφεύγοντας τον κεντρικό έλεγχο. Ενώ το παραδειγματικό μέσο της πρώτης εποχής των μέσων ενημέρωσης ήταν η τηλεόραση και το ραδιοφωνο, στη δεύτερη εποχή των μέσων ενημέρωσης το παραδειγματικό μέσο είναι το Διαδίκτυο.

Στο ίδιο πνεύμα, οι δύο φάσεις της πολεμικής επικοινωνίας που συζητούν οι Hoskins & Ο’ Loughlin (2010) κάνουν παρόμοιες διακρίσεις: η πρώτη φάση κυριαρχείται από τα Big Media, κυρίως Δυτικής προέλευσης, που εστιάζονται στον πόλεμο ως θέαμα κι έχουν προβλέψιμα και μετρήσιμα αποτελέσματα. Στη δεύτερη φάση μπορούμε να παρατηρήσουμε έντονο διεθνή ανταγωνισμό για τις ειδήσεις, weaponized μέσα, δηλαδή επικοινωνία που χρησιμοποιείται ενάντια στον αντίπαλο, και κατακερματισμένα ακροατήρια. Στη φάση αυτή είναι πολύ δύσκολο να διακρίνουμε αίτια και αποτέλεσματα, και επικρατεί αβεβαιότητα σε σχεση με την επικοινωνιακή πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί. Στη φάση αυτή της πολεμικής επικοινωνίας που οι Hoskins & O’ Loughlin αποκαλούν ‘διάχυτο πολέμο’ (diffused war), οι σχέσεις και οι δεσμοί μεταξύ του τρίπτυχου της κυβέρνησης, των στρατιωτικών και του κοινού είναι απρόβλεπτες, αναγκάζοντάς τους να αντιμετωπίσουν απροσδόκητα σχόλια και να μάθουν νέους τρόπους διαχείρισης των πληροφοριών.

Με λίγα λόγια, η νέα φάση πολεμικής επικοινωνίας περιλαμβάνει μια αναδιάταξη των σχέσεων μεταξύ της κυβέρνησης, των στρατιωτικών και του κοινού/πολιτών εξαιτίας των νέων μέσων και των τρόπων με τους οποιους διαχέονται οι πληροφορίες, τόσο από επίσημους όσο και από ανεπίσημους φορείς. Πιο πρόσφατα, οι Ο’ Loughlin και Hoskins (2015) αναφέρονται σε μα νέα επικοινωνιακή στροφή, όπου τα επίσημα μέσα μαζικής επικοινωνίας αναλαμβανουν εκ νεου την επιμέλεια της επικοινωνίας, επιλέγοντας ορισμένα γεγονότα ή θέματα ή εικόνες και αγνοώντας τα υπόλοιπα. Σύμφωνα με τους Ο’ Loughlin και Hoskins στον χαοτικό και ρευστό περιβάλλον του σημερινού μιντιακού οικοσυστήματος, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αναδεικνύονται και πάλι ως πηγές αξιοπιστίας και ευκρίνειας.

Σε γενικές γραμμές, το τοπίο της πολεμικής επικοινωνίας έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές, επειδή έχει ουσιαστικά χαθεί το επικοινωνιακό μονοπώλιο που κατείχαν τα ΜΜΕ. Το αποτέλεσμα είναι ότι, παρόλες τις προσπάθειες των ΜΜΕ αλλά και των κυβερνήσεων και στρατών να ανακτήσουν τον έλεγχο, αυτό ειναι κάτι αδύνατο καθώς οι πηγές επικοινωνίας έχουν πολλαπλασιαστεί. Αναπάντεχες πηγές μπορεί να αναδειχτούν ως σημαντικές εκ του μη όντως. Για παραδειγμα, στην έρευνα των Siapera et al (2015) για την επιχείρηση Protective Edge του Ισραήλ στη Γάζα το καλοκαίρι του 2014, ο λογαριασμός της @Farah_Gazan στο Twitter αναδείχτηκε σημαντικός επικοινωνιακός κόμβος – η Farah ήταν ενα δεκαεξάχρονο κορίτσι που χρησιμοποιούσε το Twitter από το δωμάτιο της στη Γάζα. Αυτό ήταν κάτι που ο Ισραηλινός Στρατός δεν μπορούσε να προβλέψει ούτε να ελέγξει. Από την άλλη, ο Ισραηλινός Στρατός χρησιμοποίησε τις δικές του επικοινωνιακές μεθόδους στο Twitter, και συγκεκριμένα τα λεγόμενα infographics, με πληροφορίες και εικόνες, στοχεύοντας απευθείας στα ΜΜΕ.

Παρατηρούμε δηλαδή ότι στις παρούσες συνθήκες από τη μία αναδύονται νέοι κόμβοι επικοινωνίας, αλλά από την άλλη, οι ‘παραδοσιακοί’ κόμβοι διατηρούν τα προνόμιά τους και καινοτομούν, κατασκευάζοντας τις δικές τους μεθόδους που είναι συμβατές με τις λογικές των νέων μεσων.
 


Σε τελειώνουν! Τι δεν καταλαβαίνεις;



Δεν πρόκειται περί «κακών» δανειστών και «σκοτεινών» συμφερόντων. Είναι—πολύ απλά- δανειστές και προωθούν τα ολοφάνερα συμφέροντά τους. Κυνικά και απροκάλυπτα.
Κοιτώντας τις εξελίξεις από το 2010 μέχρι και σήμερα, αυτό που μπορεί να διακρίνει κανείς είναι μια σταθερά: Το (πρώτο, δεύτερο και τρίτο) μνημόνιο. Πρόκειται για τις «ιερές πλάκες» με τις οδηγίες που παρέλαβαν και εφαρμόζουν οι ελληνικές κυβερνήσεις έστω κι αν το πληρώνουν  με την συντριβή (ΝΔ) σύνθλιψη (ΠΑΣΟΚ) και εξαφάνισή τους (ΛΑΟΣ- ΔΗΜΑΡ).
Για τους δανειστές, ουδείς αναντικατάστατος, ούτε ο αφελής Παπανδρέου, ούτε ο υπάκουος Σαμαράς, ούτε ο εύστροφος Βενιζέλος, ούτε προφανώς τα εξαπτέρυγά τους. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα, για τους δανειστές, υπάρχει για να εξυπηρετεί τις οδηγίες τους. Και- προφανώς- όσο αναλώσιμοι αποδείχτηκαν οι προηγούμενοι, άλλο τόσο θα αποδειχτεί και ο Τσίπρας όταν το πολιτικό του κεφάλαιο αφυδατωθεί από αυτά που οι δανειστές του ζητούν και αυτός κάνει.
Και από την στιγμή που το πολιτικό σύστημα είναι «τελειωμένο» ή χειροπόδαρα δεμένο από τις Εποπτείες και τους επόπτες, η «σφαγή» της κοινωνίας και η λεηλασία της οικονομίας, ακολουθεί ως λογική συνεπαγωγή.
Οι αριθμοί είναι γνωστοί χιλιοειπωμένοι και επι της ουσίας αμετάβλητοι παρά τα συνεχή μέτρα που υποτίθεται ότι θα μας διασώσουν:
¼ του ΑΕΠ εξαϋλωμένο σε σχέση με το ΑΕΠ του 2009
Ανεργία στο 25-27%
Ανεργία νέων στο 50%
Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθούν:
Μείωση δημόσιων δαπανών
Δραματικές περικοπές στην υγεία, την παιδεία
Τρομακτικά επικίνδυνες συνέπειες στις επιχειρησιακές δυνατότητες των Ενόπλων Δυνάμεων, λόγω περικοπών δαπανών ακόμη και για την απαραίτητη συντήρηση
Ξεπούλημα κερδοφόρων τομέων (αεροδρόμια)
Παραχωρήσεις με εξευτελιστικό τίμημα (λιμάνι Πειραιά) κλπ…
Με το πολιτικό σύστημα «δεμένο» , την ελληνική οικονομία δια σωληνωμένη, και την ελληνική κοινωνία μόλις που αρχίζει να   αντιλαμβάνεται ότι ο στόχος των δανειστών δεν είναι ούτε η βοήθεια, ούτε ο εκσυγχρονισμός της χώρας αλλά η λεηλασία της, η κατάσταση μπορεί να ξεφύγει του (πολιτικού) ελέγχου, καθώς  το «όραμα» της ευρωπαικής οικογένειας, του κοινοτικού κεκτημένου και του ευρώ παραμυθιάζει ολοένα και λιγότερους.
Ποιοι άραγε πρέπει να ανησυχούν για αυτό;

πηγή: topontiki.gr

Κυριακή 31 Ιανουαρίου 2016


Το «καζάνι» του προσφυγικού σκάει όπου να 'ναι...

του Θάνου Οικονομόπουλου

Εμβρόντητος στέκεις μπροστά στην πρωτοφανή μυωπική υποκρισία της Ευρώπης αναφορικά με την αντιμετώπιση και διαχείριση της τεράστιας πρόκλησης που συνιστά, για το παρόν και το μέλλον της, το μείζον πρόβλημα των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών. Και οι οποίες δεν προβλέπεται να περιορισθούν, αν δεν θεραπευθούν τα γενεσιουργά  αίτια που τις προκαλούν, από την μια, και δεν εκπονηθεί ένα ενιαίο ευρωπαϊκό σχέδιο εκτάκτου ανάγκης, για την αντιμετώπιση των παράπλευρων επιπτώσεων που προκαλούν...
Δεν έχει, τούτη την ώρα, νόημα ν' ανατρέξει κανείς στο παρελθόν (απώτερο αλλά και πρόσφατο) και να επισημάνει και επιμερίσει τις μεγάλες ευθύνες της Δύσης γενικότερα, αλλά κυρίως της Ευρώπης, στην δημιουργία αυτών των γενεσιουργών αιτίων, στις περιοχές από τις οποίες προέρχονται αυτές οι ροές. Είναι, άλλωστε κατά κόρον επισημασμένα: οικονομική και πολιτική εκμετάλλευση, χρησιμοποίηση χωρών και λαών σε “παιγνίδια” γεωπολιτικής επιρροής, ωμές και αιματηρές επεμβάσεις στα εσωτερικά τους, βίαιες και συχνά προσχηματικές αλλαγές καθεστώτων κ.λ.π. Τούτη την ώρα, προέχει η κατεπείγουσα ανάγκη να βγει συνολικά και ενωμένη η Ευρώπη από την αμηχανία και τη εθελοτυφλία της και να βρει λύσεις άμεσες και μεσομακροπρόθεσμες. Πριν το πρόβλημα των προσφύγων και μεταναστών -εκρηκτικά επικίνδυνο από μόνο του- μετατραπεί σε μοιραίο πρόβλημα για την συνοχή και την δημοκρατία στην ίδια την Ευρώπη. Η ραγδαία ενίσχυση ακραίων πολιτικών μορφωμάτων και ο επικίνδυνα   εξαπλούμενος ευρωσκεπτικισμός, δεν αφήνουν περιθώρια για παραπλανητικούς εφησυχασμούς και... σπρώξιμο του προβλήματος κάτω από το χαλί.
Απειλούν την Ελλάδα με μετακίνηση των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης, από την εκτεταμένη ελληνική ακτογραμμή και τις χιλιάδες των νησιών μας, στα χερσαία σύνορα της χώρας μας με τα Σκόπια,  την Βουλγαρία και την Αλβανία. Και επισείουν ως “ποινή” για την αβελτηρία και τις ολιγωρίες μας στην λήψη και εφαρμογή μέτρων για ελέγχους (στα περιβόητα hot spots) των προσφυγικών ροών, την έξοδό μας από την συνθήκη Σένγκεν.
Είναι αλήθεια ότι η σημερινή κυβέρνηση, με τις ιδεοληψίες και τις “διεθνιστικές” εμμονές της, με το που ανέλαβε την εξουσία έστειλε λάθος μήνυμα στους πρόσφυγες (κυρίως) και μετανάστες. Ότι η χώρα είναι ανοιχτή, ελεύθερη και φιλόξενη, για τους πάσης φύσεως κατατρεγμένους και δυστυχούντες. Η... γραφική κ. Τασία τους ήθελε να... λιάζονται στο Σύνταγμα και τις άλλες πλατείες και μετά “να εξαφανίζονται!”, το γκουβέρνο “έκλεινε” Αμυγδαλέζες, και ο Πανούσης που προειδοποιούσε ότι με τέτοιες πολιτικές σ' ένα χρόνο η Ελλάδα θα πνιγεί από ένα εκατομμύριο (πρόσθετους) προσφυγομετανάστες, ήταν “δεξιός”! Και ο “αριστερός” κυβερνών ΣΥΡΙΖΑ του απαντούσε ότι “τα σύνορα θα παραμείνουν ανοιχτά για όλους!” και ζητούσε την άμεση αποπομπή του.
Είναι επίσης αλήθεια ότι η Ελλάδα καθυστέρησε δραματικά να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει για να δημιουργήσει και λειτουργήσει αποτελεσματικά τα hot spots, στα οποία θα γίνεται η ταυτοποίηση, καταγραφή και διαχωρισμός των εισρεόντων κατά χιλιάδες ημερησίως, σε “πρόσφυγες” (που θα είχαν την προοπτική πολιτικού ασύλου και προώθησης) και “οικονομικών μεταναστών”.Των οποίων το ταξίδι τους θα τέλειωνε στην Ελλάδα και θα “επαναπροωθούντο” (στην θεωρία, στην πράξη τα... “από κει σύνορα” επτασφράγιστα δεν άφηναν ούτε ένα επαναπατρισμό) στις χώρες προέλευσής τους.
Αυτές οι δικές μας αβελτηρίες, όμως, χρησιμοποιούνται ως “άλλοθι” για την  ανέτοιμη για το πρόβλημα και αμήχανη  Ευρώπη, προκειμένου να... νίψει τας χείρας της, και να φορτώσει όλες τις ευθύνες και το κόστος του προβλήματος στην Ελλάδα! Μας είπαν ότι θα βοηθούσε στην φύλαξη της τεράστιας ακτογραμμής μας με την Τουρκία, και αντί των 70 ακταιωρών που υποσχέθηκε να στείλει άμεσα (με το προσωπικό τους), κατάφερε να μας δώσει μόνο...6! Αλλά, ας πούμε, ότι είχαν έρθει και τα 70 και μαζί με τα δικά μας θα “παρατάσσονταν” (αν είναι ποτέ πρακτικά εφικτό...) σ' όλο το εύρος των θαλασσίων συνόρων μας. Τι θα έκαναν, όταν έρχονταν αντιμέτωπα με σαπιοκάραβα και σκισμένα φουσκωτά με στοιβαγμένους χύδην δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες ή μετανάστες κάθε μέρα, που έπεφταν στην θάλασσα για να γλιτώσουν (όσοι γλίτωναν...) τον θάνατο; Θα τους άφηναν να πνιγούν; Θα τους... πολυβολούσαν; Αυτό το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας το προβλέπουν οι... συνθήκες της ΕΕ του ανθρωπισμού και της αλληλεγγύης;
Κάνουν οι “αποφασισμένοι” εταίροι μας πως δεν καταλαβαίνουν ότι το μεγάλο πρόβλημα με τις ροές ανθρώπινων ψυχών, βρίσκεται αρχικά στις χώρες προέλευσής τους, και στο τελευταίο στάδιο στην Τουρκία που πέρα κι' άσχετα με τα λόγια και τις “δεσμεύσεις” που αναλαμβάνει (μαζί με τα δισεκατομμύρια που εισπράττει επί τούτου...) στην πράξη αρνείται κάθε συνεργασία και συμβολή για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Στην Τουρκία, αλλά και την Συρία ή τις γειτονικές και μουσουλμανικές χώρες, πρέπει να στηθούν τα hot spots! Εκεί, πριν οι ροές των μυρίων πατήσουν πόδι σ' ευρωπαϊκό έδαφος ή θάλασσα... Και που, πάντως, τα όποια “αστυνομικά” μέτρα, δεν πρόκειται ν' ανακόψουν τις ροές των απελπισμένων. Χαμένοι για χαμένοι, θα ψάξουν γι' άλλες διεξόδους...
Κι' ας δεχθούμε ότι τα hot spots που έχουμε αναλάβει την υποχρέωση να οργανώσουμε, τα ολοκληρώνουμε μέσα στις ασφυκτικές (λόγω δικών μας ολιγωριών) προθεσμίες. Κι' ας υποθέσουμε ότι από την καταγραφή και τις ταυτοποιήσεις, προκύπτει ότι από τις 10.000 εισρεόντων καθημερινά, ο διαχωρισμός μεταξύ προσφύγων και μεταναστών είναι 50-50%. Με ποιο τρόπο η Ελλάδα θα μπορέσει και θα πείσει τις χώρες προέλευσης (κυρίως την Τουρκία) να επαναδέχονται... 5.000 (λαθρο)μετανάστες την ημέρα; Και από τους υπόλοιπους “καθαρούς” πρόσφυγες, πόσοι θα προωθούνται καθημερινά και αναλογικά, δίκαια σ' όλες τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ; Το έχουν συμφωνήσει; Είναι έτοιμες να δεχθούν και να κατανείμουν ισότιμα τις ορδές των μυρίων; 
Είναι ντροπή και αίσχος για την “πολιτισμένη” Ευρώπη, να κρύβεται πίσω από τις αδυναμίες και τις ολιγωρίες της Ελλάδας, για να αφήσει έξω από το “σπίτι” των πλουσίων και βολεμένων εταίρων της το πρόβλημα και το “μίασμα” των προσφυγομεταναστών. Και οι πραγματικές προθέσεις της, αποκαλύπτονται από την “προσφορά” της να μας... χαρίσουν κάτι από το χρέος, και να λιμνάσουν εδώ τα προσφυγικά κύματα.  Αμ η “πρόταση” να στηθεί στην Αττική στρατόπεδο για...400.000 ψυχές;
Κι' αν δεν περάσουν αυτές οι “προσφορές”, μας πετάνε κι' έξω από την ΕΕ (από την Σένγκεν, σε πρώτο στάδιο...), και “ζούμε εμείς χειρότερα, κι' αυτοί... καλύτερα”; Μ τέτοιες φενάκες και ψευδαισθήσεις να κοιμούνται...