4 κρίσιμοι πολιτικοί στόχοι αναδύονται για την Ευρώπη


του Μάκη Ανδρονόπουλου

Η κρίση ασφάλειας μπορεί να επιταχύνει την πολιτική και αμυντική της ολοκλήρωση

Μία πληθώρα νέων προκλήσεων αναδύονται για την Ευρωπαϊκή Ένωση και μάλιστα με επιτακτικό τρόπο, μετά το μακελειό των Βρυξελλών, καθώς αυτό λειτουργεί ως καταλύτης στα ήδη συσσωρευμένα προβλήματα και επιμέρους κρίσεις που την ταλανίζουν. Η κρίση ασφάλειας μπορεί να ενισχύσει τις φυγόκεντρες δυνάμεις, μπορεί όμως και να αποτελέσει το εφαλτήριο για την πολιτική και αμυντική της ολοκλήρωση. Καθοριστικό ρόλο για το πού θα κλείσει η πλάστιγγα της ιστορίας, θα παίξει η ταχύτητα και ο τρόπος διευθέτησης του γεωπολιτικού ζητήματος έτσι όπως εκτυλίσσεται από τη Μέση Ανατολή και την ανατολική Μεσόγειο μέχρι και το Μαγρέμπ.

1.Το γεωπολιτικό ζήτημα που επικεντρώνεται τώρα στο Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ) στη Συρία και το Ιράκ, αλλά και στη Λιβύη, αποτελεί ένα πολυδιάστατο πρόβλημα που έχει πολλές αντιφατικές εκφάνσεις: την αντιπαλότητα σουνιτών-σιιτών, την αντιπαλότητα Ισραήλ - Παλαιστινίων, την αντιπαλότητα Τούρκων-Κούρδων, του Ισραήλ με το Ιράν, των δυτικών με τα ρωσικά συμφέροντα στην περιοχή, των δυτικών μεταξύ τους κ.ο.κ.

Είναι πια σαφές σε ότι αφορά το ζήτημα της ασφάλειας στην Ευρώπη ότι τουλάχιστον το 51% της επίλυσής του είναι η ταχεία οριστική στρατιωτική ήττα του ΙΚ σε όλα τα εδάφη που κατέχει στη Μέση Ανατολή και στη Βόρειο Αφρική αρχικά και στην υπόλοιπη Αφρική δευτερευόντως. Η εδαφική ήττα θα έχει τόσο συμβολικές (διακοπή της επέλασης που είχε αναφορά στην ραγδαία εξάπλωση του Ισλάμ τον 7^ο αιώνα), όσο και πραγματικές επιπτώσεις, ιδιαίτερα στο επιχειρησιακό σκέλος (χρηματοδότηση, εκπαίδευση μαχητών κ.ά). Εννοείται ότι η στρατιωτική κατ΄ έδαφος ήττα του ΙΚ δεν θα εξαλείψει τον κίνδυνο της ανάδυσης ενός νέου τζιχαντιστικού κινήματος με άλλη στρατηγική και στόχους (όπως έγινε με το ΙΚ που υποκατέστησε την παρηκμασμένη Αλ Κάιντα) ενδεχομένως δε και να καταστήσει τον κίνδυνο -προσωρινά- μεγαλύτερο. Όμως, μια οριστική ήττα του ΙΚ θα ανακόψει το ρεύμα και θα δώσει χρόνο στις μετριοπαθείς δυνάμεις του Ισλάμ να ανασυνταχθούν και να παίξουν τον ιστορικό τους ρόλο.  

Αφού εκπληρωθεί αυτή η συνθήκη, τότε, μπορούν οι ειρηνευτικές συνομιλίες που έχουν ήδη αρχίσει στη Γενεύη να έχουν ουσία, ώστε να αποφασιστεί  τι συμφέρει στα εμπλεκόμενα δίπολα, η καντονοποίηση της Συρίας ή η τριχοτόμησή της. Το ίδιο ενδεχομένως ζήτημα να ανακύψει και στη Λιβύη. Σε κάθε περίπτωση οι πολεμικές επιχειρήσεις κατά του ΙΚ πρέπει να ολοκληρωθούν τάχιστα, τελεσίδικα και χωρίς αυτοσχεδιασμούς και με δεδομένο ότι η Ρωσία έχει ήδη συμβάλει καταλυτικά στη συρρίκνωσή του. Η επίλυση του γεωπολιτικού ζητήματος σε όλο του το εύρος δεν αποτελεί προτεραιότητα ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια μόνο για την Ευρώπη, αλλά και για όλη της βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Οι ειδικοί είναι πολύ ανήσυχοι για την Αλγερία, αλλά και την Τυνησία και την Αίγυπτο.

Κι αυτό γιατί οι τρομοκράτες του Ισλαμικού Κράτους έδειξαν πως η επιχειρησιακή τους ισχύ παραμένει αμείωτη και τεχνολογικά αναβαθμισμένη. Ήδη, υπολογίζεται ότι το ΙΚ έχει προκαλέσει πάνω από 1200 θύματα σε περισσότερες από είκοσι χώρες μέσα σε δύο χρόνια. Το γεγονός ότι άρχισε συζήτηση για στόχους πυρηνικών εργοστασίων ή κατοχή από αυτούς «πυρηνικών χειροβομβίδων» δείχνει πως τη κατάσταση είναι εξαιρετικά κρίσιμη και δεν μπορεί η ΕΕ να περιμένει το επόμενο χτύπημα, αλλά πρέπει να δράσει αποφασιστικά και προληπτικά, δεδομένου μάλιστα ότι το ισχυρό όπλο της ισλαμικής τρομοκρατίας είναι οι βομβιστές αυτοκτονίας. Είναι επίσης σαφές ότι όσο συρρικνώνεται η έκταση του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ) τόσο αυτό θα δίνει εντολές μέσω των social media στους 400 κατά το Associated Pressκρυμμένους στην Ευρώπη εκπαιδευμένους μαχητές. Συνεπώς, η οριστική εξάλειψη του ΙΚ από το χάρτη που μέχρι τώρα δεν ήταν στους σχεδιασμούς των Μεγάλων Παικτών, μοιάζει πιο επιτακτική  γιατί είναι ο κεντρικός πυρήνας χρηματοδότησης και τροφοδότησης της τρομοκρατίας.  Στρατηγικά η ισοπέδωση του ΙΚ είναι εφικτή και άμεσα αναγκαία για τον σχετικό έλεγχο των επιχειρήσεων στην Ευρώπη. Το ΙΚ διαισθανόμενο τις εξελίξεις, μέσω των κοινωνικών δικτύων έδωσε εντολή για τρομοκρατικούς τζιχαντιστικούς αυτοσχεδιασμούς στην Ευρώπη. Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο και απαιτεί άλλου τύπου συνεργασίας των υπηρεσιών και των δυνάμεων ασφαλείας στην Ευρώπη.

2. Ένας νέος ρόλος για το ΝΑΤΟ  φαίνεται να αναδύεται στους κόλπους της Συμμαχίας και αυτός δεν είναι άλλος από την διασφάλιση των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που στην νοτιοανατολική πλευρά της είναι αυτά της Ελλάδας και της Κύπρου όπως ορίζονται από τις διεθνείς συνθήκες. Η ΕΕ πρέπει να το διεκδικήσει αυτό επίσημα και καταλυτικά από το ΝΑΤΟ, αλλιώς θα πρέπει να ξανασκεφτεί σοβαρά την αμυντική της ενοποίηση σε άλλη βάση. Εδώ το πολιτικό και επιχειρησιακό πρόβλημα είναι ο μόνιμος τυχοδιωκτισμός της Τουρκίας και οι χρόνιες βλέψεις της, που καλύπτονται από την θεωρία του Οθωμανισμού, αλλά στην ουσία δεν πρόκειται μόνο για μια στρατηγική ανάκτησης του ελέγχου των εδαφών της αυτοκρατορίας, αλλά για την επανίδρυση του Χαλιφάτου από την Τουρκία (εξ ου και η στήριξη του Ερντογάν στο ΙΚ και η διευκόλυνση των μεταναστών). Η Τουρκία, έτσι όπως είναι και έτσι όπως ενεργεί, δεν μπορεί να παραμείνει για πολύ μέλος του ΝΑΤΟ. Το πρόβλημα της Τουρκίας είναι πλέον διαρθρωτικό για την ειρήνευση στην ευρύτερη περιοχή και για την γεωπολιτική διευθέτηση όλης της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου. Κι αυτό το ξέρουν οι Αμερικανοί και οι Ρώσοι και αρχίζουν -επιτέλους-  να το αντιλαμβάνονται και οι Ευρωπαίοι (με εξαίρεση τους Γερμανούς που αποτελούν το τελευταίο στήριγμά τους στη Δύση).

3. Το ευρωπαϊκό Ισλάμ είναι η άλλη μεγάλη πρόκληση για την Ευρώπη. Μια πρόκληση που όχι μόνο θέτει σε δοκιμασία όλο το αξιακό της στερέωμα, ακόμη και το χριστιανικό της υπόβαθρο, αλλά και το ίδιο της το Είναι, την ευρωπαϊκότητά της που ακόμη δεν έχει παγιωθεί, δεν έχει ολοκληρωθεί. Η «παραγωγή» των πιο επικίνδυνων και ακραίων τζιχαντιστών μέσα στους κόλπους της, η ραγδαία ριζοσπαστικοποίηση των δεύτερης και τρίτης γενιάς μουσουλαμνόπαιδων, σε συνδυασμό με την έκρηξη  υπεργεννητικότητας των μουσουλμανικών της πληθυσμών στην Ευρώπη και τις ασυγκράτητες μεταναστευτικές ροές, δημιουργούν ένα εξαιρετικά εύφλεκτο μίγμα, η πολιτισμική, πολιτική, κοινωνική και οικονομική διαχείριση του οποίου αποτελεί ένα κεντρικό ζήτημα που δεν μπορεί να αφεθεί στον καιρό, δεδομένου ότι σε μια μεγάλη αντιπαράθεση οι μουσουλμανικές μειονότητες λειτουργούν ως «στρατηγικές μειονότητες». Ο τρόπος δε που θα διευθετηθεί η σχέση Ευρώπης και ευρωπαϊκού Ισλάμ, θα επηρεάσει άμεσα τις ζυμώσεις και τις  εξελίξεις μέσα στους κόλπους του Ισλάμ της βορείου Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Σημειωτέον ότι ελάχιστοι στην Δύση αντιλαμβάνονται ότι το νομικό πλαίσιο του Ισλάμ (σαρία κλπ) είναι ταυτισμένο και απορρέει από το ιερό Κοράνιο και αυτό είναι ένα κρίσιμο ζήτημα μετάβασης στη νεοτερικότητα.

4.Η ολοκλήρωση της Ευρώπης μοιάζει επιτακτική μετά το μακελειό των Βρυξελλών. Την επομένη του μακελειού οι Ευρωπαίοι, πολίτες και πολιτικοί, βρίσκονταν σε μια κατάσταση ελεγχόμενης οργής, φόβου, αμηχανίας και σκεπτικισμού και είχαν την ανομολόγητη ελπίδα πως επρόκειτο για το κρεσέντο της ισλαμικής τρομοκρατίας στην Ευρώπη. Λίγες μέρες μετά έχουν αποκαλυφθεί περίτρανα  οι γκάφες, οι τρύπες, η βλακεία, τα θεσμικά κενά, τα «παράθυρα» και η αμετροεπής υποκρισία του ευρωπαϊκού συστήματος ασφαλείας όχι μόνο στο Βέλγιο και στην Ελλάδα, αλλά και στη Γαλλία, την Ολλανδία, χωρίς να σημαίνει -επειδή οι άλλες χώρες δεν έχουν δοκιμαστεί- πως είναι σε καλύτερη κατάσταση.  Το πρόβλημα της ασφάλειας μέσα στην ΕΕ και στα εξωτερικά της σύνορα είναι πλέον κοινή διαπίστωση που χωρίς αμφιβολία, παρά την αργή συνειδητοποίηση των επιβεβλημένων λύσεων.

Οι αποφάσεις που ελήφθησαν από το συμβούλιο των 28 υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης υπογραμμίζουν την αποφασιστικότητα των χωρών της ΕΕ να αγωνιστούν από κοινού κατά της τρομοκρατίας, διατηρώντας τις ευρωπαϊκές αξίες, ενώ παράλληλα επισημαίνουν ότι η επίθεση στις Βρυξέλλες στρέφεται «κατά της ανοιχτής δημοκρατικής κοινωνίας μας», χωρίς αμφιβολία είναι ένα ακόμη μικρό βήμα που όμως δεν μπορεί να αντισταθμίσει το αίσθημα φόβου που κυριαρχεί μετά τις αποκαλύψεις για στόχους πυρηνικών εργοστασίων, για ύποπτους υπαλλήλους τους, για το φόνο που υπευθύνου ασφαλείας, «πυρηνικές χειροβομβίδες» κ.ο.κ.

Η Ευρώπη είναι σε μια κρίσιμη ιστορική καμπή. Η κρίση χρέους έχει βαλτώσει την οικονομία της, οι κοινωνικές ανισορροπίες φθάνουν στα όριά τους, το δημογραφικό πρόβλημα οξύνεται και θέτει σε δοκιμασία τα ασφαλιστικά συστήματα, τα κράτη γίνονται εσωστρεφή, οι ακραίοι πολιτικοί κερδίζουν έδαφος και το μεταναστευτικό-προσφυγικό από τη μια και η ισλαμική τρομοκρατία από την άλλη λειτουργούν σαν καταλύτες. Μέσα σε αυτό το ζοφερό πλαίσιο, οι αξίες της Ευρώπης ελευθερία-ανθρώπινα δικαιώματα-δημοκρατία-κοινωνικό κράτος και κοινωνικά δικαιώματα τίθενται απότομα και επιτακτικά σε σκληρή δοκιμασία.

Η Ιστορία έχει διδάξει στα σχετικά πρόσφατα μαθήματά της ότι η Ευρώπη επειδή έχει τον πολιτισμό να αντιλαμβάνεται το φόρο αίματος που έχει φορτώσει στο κάρμα της στην μεγάλη πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης, είναι αργή στις αντιδράσεις της, εξαντλεί όλα τα περιθώρια ανοχής και αντοχής, όπως έγινε το 1938. Όμως, όταν αποφασίζει να δράσει, δρα καίρια κι αν χρειαστεί πολύ αιμοβόρα. Ξέρουμε ότι το μακελειό των Βρυξελλών μπορεί να μην ξεχείλισε ακόμη το ποτήρι, αλλά ξέρουμε και ότι δεν λείπουν πολλές σταγόνες για να γίνει το κακό.

Δυστυχώς, οι υπαρκτές ηγεσίες, κυρίως η γερμανική ηγεμονία, αλλά και η γαλλική ανοχή, ακόμη και ο βρετανικός αναχωρητισμός καταδεικνύουν αυτό που στην Ελλάδα ξέρουμε πια καλά, ότι δηλαδή αυτοί που προκάλεσαν το πρόβλημα δεν μπορούν και να το λύσουν. Συνεπώς, οι Ευρωπαίοι πολίτες οφείλουν να πιέσουν για αλλαγές με στόχο την επανίδρυση της Ευρώπης μέσα από ένα Σχέδιο Ταχείας Πολιτικής Ολοκλήρωσης που θα οδηγήσει στη συγκρότηση της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας με πλήρεις δημοκρατικούς θεσμούς που θα εγγυώνται την ασφάλεια, την πολιτισμική της ταυτότητα, το κοινωνικό κράτος και την ευημερία όλων των πολιτών της. 

Ποιοι μπορεί να το κάνουν αυτό; Μα οι συνθήκες, η ενεργοποίηση των πολιτών, η αφύπνιση και η ανάδειξη νέων πολιτικών προσώπων και η τεχνολογία. Όχι πάντως η κυρία Μέρκελ και ο κύριος Σόιμπλε, ούτε ο κύριος Ολάντ ή ο κύριος Κάμερον... ούτε φυσικά η Μαρί Λεπέν. Τη νέα Συνθήκη, το Σύνταγμα της Ευρώπης δεν μπορούν να το γράψουν ούτε οι τραπεζίτες, ούτε οι χρηματιστές, ούτε τα περιβόητα think tank που αναπαράγουν τη σκέψη και τα λάθη τουancient regime της ΕΕ και της ευρωζώνης.

Η Ευρώπη βρίσκεται σε μια μεγάλη ιστορική καμπή. Η ολοκλήρωσή της δεν μπορεί να γίνει κατ΄ εικόνα και ομοίωση της Γερμανίας , ούτε με τον γαλλικό φανφαρονισμό, αλλά μόνο μέσα από τις αξίες της, δηλαδή τις αξίες του Διαφωτισμού. Θεσμοί γι΄ αυτό δεν υπάρχουν, με εξαίρεση ίσως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.  Όμως, υπάρχει μεγάλη κινητικότητα στο πεδίο της διανόησης, της ευρωπαϊκής νεολαίας, των εργαζομένων, αλλά και στο πεδίο της πολιτικής. Η επανάκαμψη της Αριστεράς στο Νότο, η αφύπνιση πολιτικών ηγετών όπως ο Ρέντζι, η ανάδειξη του Κόρμπιν στην ηγεσία των Βρετανών Εργατικών και τόσα άλλα σήματα και ενδείξεις, ακόμη και η προσπάθεια του Βαρουφάκη με το DiEM25 είναι οι συσπάσεις πριν τη γέννηση του καινούργιου. Μπορούμε να είμαστε ως Ευρωπαίοι συγκρατημένα  αισιόδοξοι και πολύ προσεκτικοί.