Διαφωτισμός

Ο Διαφωτισμός ήταν ένα ευρύ πολιτιστικό κίνημα που γεννήθηκε στην Αγγλία τον 17 ο αιώνα και διαδόθηκε μετά στη Γαλλία και στην υπόλοιπη ήπειρο με σκοπό να απελευθερώσει την ανθρωπότητα από τον θρησκευτικό φανατισμό και από την άγνοια μέσω μιας σωστής χρήσης της λογικής. Ο Κάντ τον προσδιόρισε ως «την έξοδο του ανθρώπου από μια κατάσταση ανηλικιότητας (η ανικανότητα να επωφεληθεί της νόησής του χωρίς την καθοδήγηση κάποιου άλλου), η οποία εξαρτάται μόνο από τον ίδιο και οφείλεται όχι σε ένα ελάττωμα της νόησης, αλλά στην έλλειψη θάρρους. «Να έχεις το θάρρος να χρησιμοποιείς όλη σου την ευφυΐα! Αυτό είναι το ρητό του Διαφωτισμού!»

Από τον αγγλικό Εμπειρισμό ( Εμπειρισμός: tabula rasa) ο Διαφωτισμός πήρε την αξία της εμπειρίας και της πραγματικότητας, ενός επιστημονικού στυλ που βασιζόταν στη συνεχή πειραματική επιβεβαίωση των θεωριών, προσδιορίζοντας στην κλασική φυσική (Νευτωνισμός) το μοντέλο κάθε έρευνας που πραγματοποιήθηκε με σχολαστικότητα.

Πιο πολύπλοκες ήταν οι σχέσεις με τον γαλλικό ορθολογισμό. Αφ’ ενός, ο διαφωτισμός κληρονόμησε την επιθυμία της σαφήνειας και την ανάγκη φανερών αληθειών σε τέτοιο σημείο ώστε να είναι αδιαμφισβήτητες. Αφ’ ετέρου, αρνήθηκε το πνεύμα του συστήματος, την ιδέα του καρτεσιανού συμπερασματικού αφαιρετισμού  σύμφωνα με τον οποίον η νόηση θα πρέπει να δομεί αξιώματα από τα οποία μπορούμε να συμπεράνουμε όλες τις αλήθειες του κόσμου.
Ο Διαφωτισμός, πράγματι, αρνήθηκε να κάνει τον ορθολογισμό έναν απόλυτο παράγοντα, τη μοναδική πηγή όλης της γνώσης. Η διαφωτισμένη λογική δεν είναι ένα μεταφυσικό ον, αλλά ένα χρήσιμο όργανο: πρέπει να χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο, όχι να τον κυριεύει. Από τον άκαμπτο λογικό ορθολογισμό είναι προτιμότερη η σωφροσύνη, μια πιο αδύναμη εκδοχή του που δεν υποστηρίζει ότι είναι αλάθητη, αλλά αποκαλύπτεται γόνιμη, ικανή να συνδυάζεται με την εμπειρία και την πραγματική πολυπλοκότητα του κόσμου.

Η σωφροσύνη χρησιμοποιείται με εποικοδομητικό τρόπο, θέτοντας υπό την κριτική της κάθε πλευρά της ιδιωτικής και κοινωνικής ζωής, ειδικότερα εκείνους τους τομείς της σκέψης που παραδοσιακά υποτάσσονται στη θρησκευτική αρχή, όπως είναι η ηθική και η πολίτικη. Ο Διαφωτισμός ήταν ένα κίνημα αφοσιωμένο ολοκληρωτικά στη μεταμόρφωση του κόσμου: το πρόγραμμά του, να προσφέρει σε όσους περισσότερους ανθρώπους μπορεί τη μεγαλύτερη πιθανή ευτυχία, έγινε μια εκ των πιο βαθιών αιτιών της γαλλικής Επανάστασης.

Το πιο σημαντικό φιλοσοφικό θέμα του Διαφωτισμού ήταν η επιστροφή στη Φύση ( Καλός πρωτόγονος), την οποία έβλεπαν ως τη βάση της αυθεντικότητας και της σωφροσύνης, σε αντίθεση με οτιδήποτε τεχνητό και αυθαίρετο παράγεται από τον πολιτισμό του παρελθόντος. Ο κύριος πολεμικός στόχος των Διαφωτιστών Φιλοσόφων ήταν πράγματι ο φανατισμός, τον οποίον θεωρούσαν έμφυτο σε κάθε δογματική θρησκεία (επειδή η κάθε μία πιστεύει ότι είναι φορέας μιας απόλυτης αλήθειας και επομένως διεκδικεί το δικαίωμα να καταπνίγει τη διαφωνία). Στη θέση της πίστης (ως μη ορθολογική πεποίθηση) και της αρχής της αυθεντίας πρέπει να βάλουμε μια φυσική θρησκεία (στα όρια που θέτει η λογική) σύμφωνα με τις αρχές του θεϊσμού : στον θεό αποδίδονται μόνο οι ιδιότητες που η σωφροσύνη θεωρεί αληθοφανείς (όχι βέβαιες), δηλαδή η δημιουργία του κόσμου, η ύπαρξη μιας ανταμοιβής ή μιας τιμωρίας μετά τον θάνατο και πολλές άλλες ακόμη.

 Πηγή : lectures bureau