Ηλεκτρονική κοκαΐνη

του Βαγγέλη Ντάλη

Πολλοί γονείς καταλαβαίνουν ότι οι φωτεινές οθόνες έχουν αρνητική επιρροή στα παιδιά. Βλέπουν τις επιθετικές εκρήξεις θυμού όταν παίρνουν τις συσκευές μακριά καιτην ελλειπή ικανότητασυγκέντρωσης όταν τα παιδιά παύουν να δέχονται αδιάκοπα ερεθίσματααπό τις συσκευές τους. Ακόμα χειρότερα βλέπουμε παιδιά που βαριούνται, που είναι απαθή, αδιάφορα και βαρετά όταν δεν έχουν μια συσκευή στα χέρια τους.

Αλλά είναι ακόμα χειρότερο απ’ ότι πιστεύουμε.

Η New York Post δεν χαρίστηκε σε αυτό που αποκαλεί «ηρωίνη από data». Σε άρθρο του, ο Δρ. Nicholas Kardaras, ψυχοθεραπευτής και αρθρογράφος είναι ξεκάθαρος. Όλα όσα αφηγείται είναι τρομακτικά, δυσοίωνα, ανησυχητικά. «Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι οι οθόνες μπορούν να επηρεάσουν το μπροστινό μέρος του εγκεφάλου με τον ίδιο τρόπο που το επηρεάζει η κοκαΐνη. Η τεχνολογία είναι τόσο υπερδιεγερτική που ανεβάζει τα επίπεδα ντοπαμίνης όσο το σεξ.»

Αυτό το εθιστικό αποτελέσμα είναι ο λόγος που ο Dr. Peter Whybrow, διευθυντής του τμήματος νευροεπιστήμης στο UCLA αποκαλεί τις οθόνες «ηλεκτρονική κοκαΐνη», ενώ κινέζοι ερευνητές προτιμούν τον όρο «ψηφιακή ηρωίνη». Ο Dr. Andrew Doan, επικεφαλής του τμήματος έρευνας πάνω στους εθισμούς για το Πεντάγωνο και το αμερικάνικο ναυτικό, αποκαλεί τα βιντεοπαιχνίδια και την τεχνολογία οθόνης «ψηφιακά ναρκωτικά».

Σήμερα εκατοντάδες κλινικές μελέτες δείχνουν ότι οι οθόνες αυξάνουν την κατάθλιψη, το άγχος και την επιθετικότητα και μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχωσικά επεισόδια κατά τα οποία ο παίκτης χάνει την επαφή με την πραγματικότητα. Οι περισσότερες μελέτες αναφέρονται σε παιδιά και εφήβους αλλά ισχύουν, ως ένα βαθμό, και για ενήλικες.

«Στην κλινική μου μελέτη με πάνω από 1.000 εφήβους τα τελευταία 15 χρόνια, βρήκα το παλιό ρητό “Μια ουγκιά πρόληψης αξίζει όσο μια λίβρα θεραπείας” να ταιριάζει απόλυτα όταν μιλάμε για εθισμό στην τεχνολογία. Μόλις το παιδί περάσει τη διαχωριστική γραμμή του αληθινού τεχνολογικού εθισμού, η θεραπεία μπορεί να είναι πολύ δύσκολη. Για την ακρίβεια, βρήκα πολύ ευκολότερο να θεραπεύσω χρήστες ηρωίνης και κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης, παρά χαμένους στο μάτριξ video gamers ή εθισμένους στα social media και το Facebook.»

Ο ΕΘΙΣΜΟΣ ΤΡΟΜΑΖΕΙ

Σύμφωνα με ανακοίνωση του 2013 της Αμερικάνικης Ακαδημίας Παιδιάτρων, τα παιδιά από 8 έως 10 ετών ξοδεύουν 8 ώρες τη μέρα σε διάφορα ψηφιακά μέσα, ενώ οι έφηβοι περνούν 11 ώρες μπροστά σε οθόνες. 1 στα 3 παιδιά χρησιμοποιεί tablets ή smartphones πριν καν μιλήσουν. «Όπως αναφέρει η Δρ. Kimberly Young στο βιβλίο της “Internet Addiction”, 18% των χρηστών του internet στη φάση του κολλεγίου υποφέρουν από τεχνολογικό εθισμό στις ΗΠΑ», αναφέρει η New York Post και διευκρινίζει ότι για να αποτοξινωθεί ο εγκέφαλος ενός εθισμένου στις οθόνες χρήστη απαιτείται ολοκληρωτική αποχή από τα ψηφιακά μέσα.

«Η συνήθης περίοδος αποχής είναι από 4 έως 6 βδομάδες, αυτός είναι ο χρόνος που χρειάζεται για ένα υπερδιεργεμένο νευρικό σύστημα να κάνει “επανεκκίνηση”. Αλλά αυτό δεν είναι εύκολο στην τωρινή μας κοινωνία όπου οι οθόνες βρίσκονται παντού. Ένα άτομο μπορεί να ζήσει χωρίς ναρκωτικά ή αλκοόλ. Με τον τεχνολογικό εθισμό όμως, υπάρχουν παντού ψηφιακοί πειρασμοί» προσθέτει.
Στo ερώτημα πώς προστατεύουμε τα παιδιά από τη μάστιγα ο Δρ. Nicholas Kardaras διευκρινίζει ότι είναι κάτι δύσκολο, όχι όμως ανέφικτο.

«Το κλειδί είναι να αποτρέψεις τα παιδιά από το να κολλήσουν σε οθόνες. Αυτό σημαίνει πραγματικά τουβλάκια αντί των ψηφιακών τους avatar, βιβλία αντί για tablets, φύση και άθληση αντί για τηλεόραση… Οι ψυχολόγοι καταλαβαίνουν πως η υγιής ανάπτυξη των παιδιών περιλαμβάνει επικοινωνία, δημιουργικό φανταστικό παιχνίδι και επαφή με τον αληθινό, φυσικό κόσμο. Δυστυχώς ο εθιστικός κόσμος της οθόνης θαμπώνει και εμποδίζει αυτές τις διαδικασίες υγιούς ανάπτυξης».

Τα παιδιά δεν διαβάζουν όμως βιβλία. Γιατί; Αντί να ανατρέξουμε στους ειδικούς, ας δούμε τι απάντησαν στην ερώτηση τα παιδιά της Β΄ τάξης του 4ου Γυμνασίου Χανίων :

• Οι υποχρεώσεις που έχουν οι έφηβοι και το άγχος δεν τους αφήνουν να γνωρίσουν και να αγαπήσουν τα βιβλία. Επίσης τα κακογραμμένα σχολικά βιβλία δημιουργούν μια αντιπάθεια προς τα βιβλία γενικότερα. Έτσι οι έφηβοι θεωρούν πως η ανάγνωση ενός βιβλίου δεν προσφέρει ψυχαγωγία.

• Οι σημερινοί έφηβοι δεν διαβάζουν βιβλία, γιατί δεν τα θεωρούν σημαντικά.

• Γι’ αυτήν την κατάσταση ευθύνονται κυρίως οι γονείς, γιατί δεν ασχολούνται με το διάβασμα και τα παιδιά δεν μαθαίνουν την αξία που έχει το βιβλίο. Κι αφού δεν συνηθίζουν να διαβάζουν βιβλία, είναι δύσκολο να τα αγαπήσουν.

• Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια στον υπολογιστή και στις κονσόλες, αποσπούν τα παιδιά, που αφιερώνουν σε αυτά ένα μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους.

• Μας λείπει η σωστή παιδεία και καλλιεργούμε άλλα ενδιαφέροντα. Τον ελεύθερο χρόνο μας τον σπαταλάμε αλλού, όπως βλέποντας ρηχά προγράμματα μπροστά στην τηλεόραση. Έτσι ρίχνουμε την ευθύνη στον έντονο ρυθμό ζωής και στις πολλές ασχολίες που δεν μας αφήνουν ελεύθερο χρόνο ούτε διάθεση για διάβασμα.

• Οι σημερινοί έφηβοι θεωρούν τα βιβλία άχρηστα, αφού πιστεύουν πως όλες τις πληροφορίες που μπορούν να βρουν σε αυτά, μπορούν να τις αναζητήσουν στο Ίντερνετ ή σε κάποια ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια.

• Το βιβλίο δεν ενδιαφέρει τόσο τους σημερινούς εφήβους, όσο η τεχνολογία. Ασχολούνται πιο πολύ με τον υπολογιστή, την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, το κινητό.

• Αρκετοί μαθητές μισούν τα βιβλία, γιατί τους θυμίζουν την αγωνία των εξετάσεων. Πιστεύουν ότι τα βιβλία και γενικά το σχολείο τους καταπιέζουν και τους αφαιρούν την ελευθερία τους.

• Οι έφηβοι σήμερα έλκονται περισσότερο από τα ηλεκτρονικά μέσα, τα οποία παρέχουν οπτικοακουστικές εντυπώσεις, δράση, πληροφορίες, διασκέδαση. Στοιχεία που θεωρούν ότι δεν μπορεί να τους παρέχει το βιβλίο.
Υπομονετικέ αναγνώστη/τρια, όποια ηλικία κι αν έχεις, εάν κατάφερες να φτάσεις ως αυτή τη γραμμή, μάλλον δεν είσαι εθισμένος στις οθόνες και τα κοινωνικά δίκτυα.

Ο διάλογος που ακολουθεί είναι πραγματικός και συνέβη πέρυσι σε μια ελευθερη συζήτηση που είχα με ομάδα μαθητών στο γραφείο μου:
– Κύριε, το τάδε άρθρο σας (επιστημονικού περιεχομένου) ήταν πολύ ενδιαφέρον.
Στο κολακευτικό αυτό σχόλιο δεν έδωσα ιδαίτερη σημασία, καθότι ανέκαθεν προσπαθούσα κατά τη διάρκεια των μαθημάτων μου να εμφυσήσω στους μαθητές μου την αγάπη για την επιστήμη και τη δίψα για γνώση. Το θεώρησα καρπό αυτής της σποράς. Δράττομαι λοιπόν της ευκαιρίας και απευθυνόμενος σε αυτόν το μαθητή μου ο οποίος είχε συστηματική σχέση με τον αθλητισμό από πολύ μικρός, να τον ρωτήσω :
– Το τελευταίο μου άρθρο (αθλητικού περιεχομένου) το οποίο ανάρτησα και στο facebook, το διάβασες;
– Το είδα αλλά δεν το διάβασα όλο. Ξέρετε, είναι και λίγο μεγάλα τα άρθρα σας. Θα το διαβάσω όμως κάποια άλλη στιγμή, φαίνεται ενδιαφέρον θέμα.
Το πώς ένα παιδί, ή και ενήλικας, δεν έχει υπομονή, δεν «αντέχει» να διαβάσει ως το τέλος κάτι που τον ενδιαφέρει, κάτι που του είναι χρήσιμο, είναι το κρίσιμο σημείο. Γι’ αυτό και θα επανέλθουμε την επόμενη εβδομάδα.