Το μήνυμα του Brexit  Οι ευθύνες της ΕΕ και το μέλλον μας

του Παύλου Νεράντζη 

Απογοήτευση και έντονες διεργασίες στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, λόγω του Brexit, ανάστατες οι πολιτικές ηγεσίες, που συνεδριάζουν εκτάκτως, πανικός στα χρηματιστήρια, παγκόσμιο κραχ στις αγορές, παραιτείται ο βρετανός πρωθυπουργός, πανηγυρίζουν οι ευρωσκεπτικιστές και οι ακροδεξιές δυνάμεις, ζητώντας δημοψηφίσματα για έξοδο των χωρών τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Όμως όχι: η απόφαση των Βρετανών δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Μπορεί η ιστορία να καταγράψει ότι για μια χούφτα ψήφους, για κάτι περισσότερο από ένα εκατομμύριο, η γηραιά Αλβιώνα αποχώρησε  από την Ενωμένη Ευρώπη, μπορεί η Βόρεια Ιρλανδία και η Σκωτία, που είχε κάνει δημοψήφισμα το Σεπτέμβριο του 2014 για να ανεξαρτητοποιηθεί από τη Βρετανία (επικράτησε τελικά το “όχι” με 55% περίπου) να έχει ταχθεί υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, αλλά το brexit, ακόμη κι αν είχε χάσει, συγκεντρώνοντας τόσο υψηλά ποσοστά, θα ήταν μια μαχαιριά στην καρδιά της Γηραιάς Ηπείρου. Θα ήταν -και πολύ περισσότερο τώρα που αποτελεί τελεσίδικο γεγονός- είναι ένα βαθύτατο πλήγμα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Ένα χτύπημα που έρχεται να προστεθεί στα τόσα που δέχεται η ΕΕ πρωτίστως όχι από τους αντιπάλους και συμμάχους της στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, αλλά από τα ίδια τα μέλη της. Αυτά που υιοθετούν ολοένα και περισσότερο τη ρητορική και τις πολιτικές των ακραίων εθνικιστικών και ξενόφοβων δυνάμεων, αυτά που κρύβονται ακόμη και σήμερα σαν τη στρουθοκάμηλο λέγοντας λόγια παχιά και μεγάλα για την αναγκαιότητα  τήρησης της δημοσιονομικής πειθαρχίας, για νέα μέτρα λιτότητας. Η δύναμη του Φαρέϊτζ στη Βρετανία και της Λεπέν στη Γαλλία δεν προέκυψε από το πουθενά. Είναι απόρροια μιας πολιτικής που οδήγησε μερίδα Ευρωπαίων πολιτών σε ακραίες, ξενόφοβες, εθνικιστικές προσεγγίσεις.

Είναι αυτά τα κράτη-μέλη της ΕΕ που κυβερνώνται από νεοφιλελεύθερες δυνάμεις οι οποίες αδιαφορούν για την ουσία των πραγμάτων, για το status των Ευρωπαίων πολιτών, που ολοένα και περισσότερο φτωχοποιούνται, για τις στρατιές των ανέργων, για τα γκέτο των μεταναστών, για τους πρόσφυγες που φεύγουν κυνηγημένοι από εστίες πολέμου που οι ίδιες οι ελίτ προκάλεσαν, που γράφουν στα παλαιά τους υποδήματα εδώ και χρόνια τις αρχές, τις αξίες και τον πολιτισμό επί των οποίων δημιουργήθηκε και μεγάλωσε η Ενωμένη Ευρώπη.
ΟΙ λόγοι για αυτήν την επώδυνη κατάσταση είναι πολλοί  και δεν είναι της ώρας ν΄ αναλυθούν. Το καμπανάκι για αλλαγή πλεύσης χτύπησε πολλές φορές, αλλά ουδέποτε εισακούστηκε στα κέντρα λήψης των αποφάσεων σε Βερολίνο και Βρυξέλλες.

Ακόμη και με αφορμή την ελληνική κρίση, το δημοψήφισμα του 2015, την αγωνία ενός ολόκληρου λαού που βρέθηκε μοιρασμένος, ενώ στην πλειοψηφία του ήθελε και θέλει την παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Δεν ήθελαν, όμως, οι Μεγάλοι σε Βερολίνο, Βρυξέλλες και Παρίσι ν΄ ακούσουν τη φωνή της Αθήνας. Όπως δεν αφουγκράστηκαν τόσες και τόσες προειδοποιήσεις.

Και τώρα αμφιβάλλω ότι η σημερινή θα μπορούσε να ήταν μια καλή μέρα για την Ευρώπη, όπως έγραψε η Guardian. Το Brexit δεν πρόκειται ν΄ αποτελέσει ένα ισχυρό μήνυμα για τους Ευρωπαίους ηγέτες ν΄ αλλάξουν πορεία και να επιστρέψουν στις ιδρυτικές διακηρύξεις της ΕΕ (αλληλεγγύη, εμβάθυνση της δημοκρατίας, κλπ.).

Το Brexit δεν πρόκειται να ξυπνήσει τις ευρωπαϊκές ελίτ και πολύ περισσότερο το Βερολίνο που από το Μάαστριχτ και μετά επέβαλε ως πρωτεύουσα αρχή τη δημοσιονομική πειθαρχία. Απλώς θα επιχειρήσουν την πλέον ανώδυνη διαχείρισή του. Η Ευρώπη έχει γερμανοποιηθεί εδώ και χρόνια και τώρα η γερμανική ηγεμονία εισπράττει το αποτέλεσμα των επιλογών της. Το Brexit υποδηλώνει σαφέστατα την αποτυχία των πολιτικών της κυρίαρχης πολιτικής και οικονομικής ελίτ.

Δεν γνωρίζω -και κανείς δεν είναι σε θέση να πει- αν το Brexit είναι η αρχή της διάλυσης της ΕΕ. Το βέβαιο, όμως, είναι ότι ενισχύονται οι αποσχιστικές τάσεις, οι ακραίες εθνικιστικές φωνές, οι φωνές που θέλουν την επιστροφή σε δήθεν ισχυρά κράτη-έθνη.
Με το Brexit η ΕΕ, η νεοφιλελεύθερη Ευρώπη χάνει έδαφος, αλλά όχι προς όφελος μιας εναλλακτικής οπτικής που στηρίζεται στην αλληλεγγύη των λαών. Πρώτοι σήκωσαν συρματοπλέγματα οι τελευταίοι που προσκολλήθηκαν στο ευρωπαϊκό άρμα, δηλαδή οι ανατολικοευρωπαίοι (χώρες του Βίζεγκραντ), χωρίς κανείς ν΄ αντιδράσει. Και τώρα ακολουθεί η κραταιά Βρετανία.

Η ΕΕ κλυδωνίζεται μέρα με τη μέρα. Οι πολίτες της δεν πιστεύουν πια στις ηγεσίες τους. Το όραμα ξεθωριάζει, σχεδόν δεν φαίνεται. Κι αυτό είναι το χειρότερο. Η αναγκαιότητα μιας νέας πολιτικής πρότασης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο είναι αναγκαία όσο ποτέ.