ΑΛΑΦΟΥΖΟΣ: ΜΙΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΒΟΜΒΑ

του Άρη Χατζηστεφάνου

Δεκέμβριος 2002: Στο κέντρο επιχειρήσεων του πολεμικού ναυτικού της

Γαλλίας  επικρατεί ένταση. Οι οδηγίες που είχαν λάβει, από το Μέγαρο

των Ηλυσίων, ήταν σαφείς: Θα αποτρέψετε, πάση θυσία, την είσοδο δεξαμενόπλοιων μονού τοιχώματος στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη

της Γαλλίας. Προκειμένου μάλιστα να διαλύσει οποιαδήποτε αμφιβολία

σχετικά με τις προθέσεις του, ο τότε πρόεδρος Ζακ Σιράκ, είχε δηλώσει

δημοσίως ότι δεν θα ανεχθεί εφοπλιστές με «σαπάκια» να συμπεριφέρονται

σαν «γκάγκστερ»  στις ακτές της Γαλλίας.

Το τι ακριβώς είχε στο μυαλό του ο Γάλλος πρόεδρος έγινε σαφές την

Τρίτη  3 Δεκεμβρίου όταν το δεξαμενόπλοιο Ενάλιος Τιτάν, ιδιοκτησίας της

Ermis Maritime της οικογένειας Αλαφούζου, επιχείρησε να εισέλθει στη

Γαλλική ΑΟΖ. Η φρεγάτα Germinal έλαβε εντολές να ανακόψει την πορεία

του ενώ ο κυβερνήτης του δεξαμενόπλοιου έλαβε ένα Telex που τον ενημέρωνε

ότι το σκάφος του «ενδέχεται να αποτελεί απειλή για το θαλάσσιο περιβάλλον

και τις ακτές της χώρας» και έπρεπε να εγκαταλείψει άμεσα την περιοχή.

«Σε περίπτωση άρνησης εφαρμογής της εντολής η ευθύνη για ότι συμβεί βαρύνει  αποκλειστικά εσάς» κατέληγε το τέλεξ. Λίγες ώρες αργότερα ένα ελικόπτερο αποβίβαζε στο κατάστρωμα του πλοίου ομάδα Γάλλων εμπειρογνωμόνων που  συνοδεύονταν από ένστολους του πολεμικού ναυτικού.

Τα επόμενα 24ωρα είχα την ευκαιρία να ζήσω ως αυτήκοος μάρτυρας μια από τις

πιο κωμικοτραγικές ιστορίες στη σύγχρονη ιστορία των Μέσων Ενημέρωσης.

 Η είδηση είχε αρχίσει να κάνει το γύρο του κόσμου μέσα από τηλεγραφήματα

του Reuters και του γαλλικού πρακτορείου ειδήσεων. Στην Ελλάδα όμως –όπως συμβαίνει κάθε φορά που απειλούνται τα συμφέροντα κάποιου μεγιστάνα

των μέσων ενημέρωσης – επικρατούσε άκρα του τάφου σιωπή. Κανένα κανάλι

και κανένας ραδιοφωνικός σταθμός δεν τολμούσαν να αναφέρουν ότι το δεξαμενόπλοιο, που η Γαλλία αντιμετώπιζε σαν οικολογική βόμβα, ήταν συμφερόντων της οικογένειας Αλαφούζου. Το πρόβλημα ήταν ότι ο ίδιος

ο Γιάννης Αλαφούζος είχε ξεχάσει ανοιχτή μια μπουκαπόρτα στα στεγανά

της ενημέρωσης…

Το πρωί της 4ης Δεκεμβρίου 2002, χτυπά το τηλέφωνο στην κεντρική αίθουσα

σύνταξης της Ελληνικής Υπηρεσίας του BBC στο Λονδίνο. Στην άλλη άκρη της

τηλεφωνικής γραμμής βρίσκεται το δεξί χέρι του Αλαφούζου, Γιάννης Σπανολιός,

ο οποίος με τη μειλίχια φωνή του ζητά από τους συντάκτες εάν θα είχαν την

 ευγενή καλοσύνη να «κατεβάσουν» την είδηση για την περιπέτεια του

«Ενάλιος Τιτάν» στις γαλλικές ακτές. Τι είχε συμβεί; Το ραδιόφωνο του ΣΚΑΙ,

που αναμετάδιδε το πρόγραμμα του BBC, ήταν το μόνο μέσο ενημέρωσης που

 μετέδωσε την είδηση, τη στιγμή που το σύνολο των βαρόνων της ελληνικής

ενημέρωσης έκαναν πλάτες στην οικογένεια Αλαφούζου αποκρύπτοντας κάθε

πληροφορία !

Προς τι όμως η επιθετικότητα του Ζακ Σιράκ και τα τέλεξ του πολεμικού ναυτικού

που θύμιζαν τελεσίγραφα σε καιρό πολέμου; Καταρχήν ο Γάλλος πρόεδρος δεν

ήταν ο μόνος που κινητοποίησε τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας του απέναντι σε

αυτό που ο ίδιος χαρακτήριζε «σαπάκια» των εφοπλιστών «γκάγκστερ» Λίγο μετά

την περιπέτειά του στην γαλλική ΑΟΖ, το Ενάλιος Τιτάν βρέθηκε αντιμέτωπο και

με την ισπανική φρεγάτα Baleares, η οποία επίσης απέπλευσε για να αποτρέψει

την είσοδο του πλοίου στην ΑΟΖ της Ισπανίας.

Η Ευρώπη ζούσε στον απόηχο της γιγαντιαίας οικολογικής καταστροφής που είχε προκαλέσει το – ελληνικών συμφερόντων – δεξαμενόπλοιο μονού τοιχώματος

       Prestige στις ακτές της Ισπανίας, της Γαλλίας και της Πορτογαλίας.

Τουλάχιστον 76.000 κυβικά μέτρα πετρελαίου είχαν απελευθερωθεί στη

θάλασσα καταστρέφοντας το ευαίσθητο περιβάλλον στις ακτές της Γαλικίας

       και εξολοθρεύοντας δεκάδες σπάνια είδη πτηνών αλλά ακόμη και καρχαρίες

που ζούσαν γύρω από κοραλλιογενείς υφάλους.

Η κοινή γνώμη ήταν εξοργισμένη και τα «σαπάκια» των Ελλήνων εφοπλιστών, οι

οποίοι εκείνη την περίοδο είχαν υπό τον έλεγχό τους το 40% του εμπορικού

στόλου της Ευρώπης, ήταν προφανώς ο πρώτος στόχος. Μόνο η ελληνική  

κυβέρνηση – ο μόνιμος στυλοβάτης του εφοπλιστικού κεφαλαίου από τα χρόνια

της χούντας– είχε αντίθετη άποψη. Χρησιμοποιώντας και την προεδρία της

Ε.Ε η κυβέρνηση Σημίτη έδινε μάχες χαρακωμάτων για να διασκεδάσει τις

εντυπώσεις και να αποτρέψει την άμεση εφαρμογή της απαγόρευσης

κυκλοφορίας πλοίων μονού τοιχώματος στη Μεσόγειο.
Παραδόξως η πρώτη τροχιοδεικτική βολή ήρθε από τον Μανώλη Μπακόπουλο,  ευρωβουλευτή του ΔΗΚΚΙ (του Δ. Τσοβόλα) ο οποίος με γραπτή ερώτηση του  

προς την Κομισιόν διαμαρτύρονταν για την «πρωτάκουστη», όπως την

χαρακτήριζε κίνηση του Σιράκ να «εκφοβίσει» τον κυβερνήτη του πλοίου  «παραβιάζοντας την κοινοτική νομοθεσία». Πιθανότατα το Ενάλιος Τιτάν ήταν

απλώς το άτυχο πλοίο που δέχθηκε τη μήνη του Γάλλου προέδρου επειδή

αμφισβήτησε πρώτο την απαγόρευση εισόδου στη Γαλλική ΑΟΖ.

Παραφράζοντας όμως ένα παλιό ρητό θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι

ακόμη και αν ο Ζακ Σιράκ δεν ήξερε γιατί τιμωρεί τους Αλαφούζους…

αυτοί ήξεραν.

Περίπου πέντε χρόνια νωρίτερα ένα άλλο δεξαμενόπλοιο μονού τοιχώματος της

γνωστής οικογενείας είχε προκαλέσει μια από τις μεγαλύτερες οικολογικές

καταστροφές στη Βενεζουέλα και την ευρύτερη Λατινική Αμερική. Οι κάτοικοι

και οι ψαράδες της λίμνης Μαρακαϊμπο χρησιμοποιούν ακόμη και σήμερα τον

όρο «Μαύρη Πέμπτη» όταν μιλούν για την ανυπολόγιστη καταστροφή

που έφερε στον τόπο τους το δεξαμενόπλοιο Νήσος Αμοργός στις

28 Φεβρουαρίου του 1997. Σε διάστημα μόλις δύο μηνών οι ψαράδες

της περιοχής έχασαν το 50% των αλιευμάτων –ζημία τουλάχιστον 40

εκατομμυρίων δολαρίων που οδήγησε στην απόγνωση εκατοντάδες οικογένειες.

Ο θρήνος έγινε οργή και λίγες εβδομάδες αργότερα αποτυπώθηκε σε μια

από τις πιο εντυπωσιακές εικόνες που έχει ζήσει η Βενεζουέλα τις τελευταίες

δεκαετίες: Περίπου 1000 βάρκες με μαύρες σημαίες σχημάτισαν ένα ξύλινο

τάπητα στην επιφάνεια της λίμνης. Καθώς η κυβέρνηση της Βενεζουέλας

έστειλε πλοία του πολεμικού ναυτικού για να αποτρέψουν τη συγκέντρωση,

οι κάτοικοι ονόμασαν εκείνη την ημέρα «δεύτερη μάχη της λίμνης Μαρακαϊμπο»

– η πρώτη ήταν μια από τις μεγαλύτερες ναυμαχίες του πολέμου της

ανεξαρτησίας το 1821.

Το πολεμικό ναυτικό της Βενεζουέλας όμως δεν ήταν ο μοναδικός κρατικός

φορέας που ασχολήθηκε με την υπόθεση. Όπως εξηγούσε σε έκθεσή του

ο Julio Cesar Centeno, πανεπιστημιακός και μετέπειτα σύμβουλος του

ΟΗΕ σε ζητήματα περιβαλλοντικής πολιτικής, το ατύχημα του Νήσος Αμοργός «προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μυστικών υπηρεσιών της Βενεζουέλας».

Οι αρχές της χώρας προσπαθούσαν να διαπιστώσουν εάν ήταν τυχαίο ότι

μόλις δέκα ημέρες μετά το δεξαμενόπλοιο του Αλαφούζου ένα άλλο πλοίο

ελληνικών συμφερόντων, το Olympic Sponsor, εξόκειλε στην ίδια περιοχή.

Την ίδια περίοδο ισχυρά ναυτιλιακά   λόμπι στην Ουάσιγκτον και το Λονδίνο προσπαθούσαν να χαρακτηρίσουν την λίμνη Μαρακαϊμπο ως επικίνδυνη

για τη ναυσιπλοΐα, προωθώντας έτσι άλλα  ναυτιλιακά περάσματα. Οι μυστικές

       υπηρεσίες της Βενεζουέλας λοιπόν  προσπαθούσαν να διαπιστώσουν πόσο

       φυσιολογικό είναι να πέφτει ένα πλοίο ελληνικών συμφερόντων κάθε εβδομάδα

       στο ίδιο σημείο. Οι σχετικές ανησυχίες,      που κατέγραφε στην έρευνά του

ο Julio Cesar Centeno, δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ δημοσίως. Παρόλα αυτά το

       γεγονός ότι ο καπετάνιος του Νήσος     Αμοργός,  Κωσταντίνος Σπυρόπουλος,

έμεινε προφυλακισμένος για σχεδόν ένα χρόνο μετά το περιστατικό, είναι

ενδεικτικό της τεράστιας σημασίας που έδωσαν οι αρχές της Βενεζουέλας στην υπόθεση.

Δεν χρειαζόταν βέβαια να καταφεύγει κανείς σε πιθανές ή λιγότερο πιθανές θεωρίες

       συνομωσίας για να καταλάβει ότι οι δραστηριότητες της οικογένειας Αλαφούζου

       αποτελούν απειλή για το περιβάλλον σε διάφορα μήκη και πλάτη της Γης.

Το Νοέμβριο του 2000 ένα ακόμη δεξαμενόπλοιο μονού τοιχώματος άδειασε

13.500 βαρέλια αργού πετρελαίου στον Μισισιπή, σε σχετικά μικρή απόσταση

 από τη Νέα Ορλεάνη. Πρόκειται για το Westchester, με σημαία από τις Μπαχάμες

       το οποίο είχε μισθωθεί από την Ermis Maritime του Γιάννη Αλαφούζου.

       Οι αρχές αναγκάστηκαν να εκκενώσουν μια ζώνη περίπου τριάντα χιλιομέτρων

στον Μισισιπή καθώς τα συνεργεία καθαρισμού έδιναν μάχη για να σώσουν πελεκάνους και άλλα ζώα που πνίγονταν στο βούρκο του αργού πετρελαίου.

Όπως έγραφαντότε οι Los Angeles Times το πετρέλαιο που χύθηκε στην

περιοχή θα μπορούσε να γεμίσει τα δυο τρίτα μιας πισίνας ολυμπιακών

 διαστάσεων. Ο μόνος λόγος για τον οποίο η Νέα Ορλεάνη δεν θρήνησε μια κολοσσιαία περιβαλλοντική καταστροφή ήταν ότι ο βράχος στον οποίο χτύπησε

 το πλοίο λειτούργησε σαν πώμα εμποδίζοντας τα σχεδόν εκατομμύρια λίτρα

αργού πετρελαίου να βγουν στην επιφάνεια.

Επειδή όμως, ακόμη και στον ασύδοτο χώρο του εφοπλιστικού κεφαλαίου,

όποιος ρυπαίνει θα αναγκαστεί κάποια στιγμή να πληρώσει, η Βενεζουέλα

επεφύλαξε μια  δυσάρεστη έκπληξη στους Αλαφούζους. Ύστερα από

18 χρόνια δικαστικών περιπετειών, κατά τη διάρκεια των οποίων το Καράκας

βρέθηκε αντιμέτωπο με τις ισχυρότερες ασφαλιστικές εταιρείες και τα

μεγαλύτερα δικηγορικά γραφεία του κόσμου, το πρόστιμο για τα ρύπανση

που προκάλεσε το Νήσος Αμοργός ορίστηκε στα 160 εκατομμύρια δολάρια.

Παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα η είδηση έπαιξε ως επί το πλείστον

από μέσα ενημέρωσης που πρόσκεινται στον……Ολυμπιακό ή άλλους

γηπεδικούς αντιπάλους του Ι.Αλαφούζου, οι εφοπλιστές όλου του κόσμου

ένιωσαν κρύο ιδρώτα στο άκουσμα της ποινής. «Πρόκειται για ένα από τα πιο κοστοβόρα και αμφιλεγόμενα περιστατικά στην ιστορία της ασφαλιστικής

κάλυψης πλοίων» έγραφε πρόσφατα το έγκυρο εφοπλιστικό περιοδικό

TradeWinds. Να σημειωθεί ότι η ολλανδική ασφαλιστική Gard που καλύπτει την υπόθεση αλλά και το IOPC,το διεθνές ταμείο αποζημιώσεων για πετρελαϊκή ρύπανση, έχουν ήδη καταβάλλει στη Βενεζουέλα 24 εκατομμύρια δολάρια,

γεγονός που ανεβάζει το συνολικό κόστος στα 184 εκατομμύρια. Κάθε λίτρο πετρελαίου που έριξε στη λίμνη το πλοίο του Αλαφούζου στοίχισε 44 δολάρια

 τιμή που διεκδικεί το ρεκόρ ακριβότερης ρύπανσης στην ιστορία.

Ίσως βέβαια ο καλύτερος υπολογισμός θα ήταν να μάθουμε πόσες ακόμη

δεντροφυτεύσεις θα χρειαστούν οι επιχειρήσεις της οικογένειας Αλαφούζου

για να καμουφλαριστεί με λίγο πράσινο το δυσώδες μαύρο πετρέλαιο.